Dobrodošli!
Welcome!

Kada pristupite Mapi, klikom na pin učitava se naziv priče, a putem opcije "pročtaj više" učitavate tačku. Svaki kraj grada ima svoju boju pina.

When you access the Map, clicking on the pin opens the name of the story and by clicking on “read more” will open information on that spot.

Ukoliko želite da preslušavate priče bez korišćenja mapa, pređite na odeljak "TAČKE".

If you want to listen to the stories without going through the Map, go to "SPOTS".

Poslednje postavljena tačka, označena je znakom (NOVO).

The latest spots are marked (NEW).

Za Vaš uređaj postoji android aplikacija Zvučna mapa Beograda. Da li želite da je instalirate?

A Belgrade Sound Map app is available for your mobile device. Install now?

O Dorćolu

Dorćol je imao burnu prošlost, punu obrta i urbanističkih preobražaja, ali je preživeo kao jedan od najstarijih delova grada, naseljen u kontinuitetu od kasnog srednjeg veka do danas.

Kada je despot Stefan u prvim decenijama XV stoleća obnovio Beograd pretvorivši ga u svoju prestonicu i najveću tvrđavu na Dunavu, gradske zidine su uskoro postale preuske za sve koji su se doseljavali. Tada je najveće beogradsko predgrađe bilo ono sa dunavske strane, počev od pristaništa i kule Nebojša preko današnje Vidin kapije pa dalje putanjom Ulice cara Dušana. Među skromnim kućicama ovo predgrađa uskoro povela i živa trgovina, pre svega na čuvenoj Ribljoj pijaci i Popovom trgu.

Napadi Osmanlija nisu štedeli nezaštićena podgrađa, ali se nakon zauzeća Beograda 1521. godine ovaj deo grada ponovo podigao velikom brzinom. U doba kada se Beograd svrstavao u najznačajnije šehere Osmanskog carstva, budući Dorćol bio je njegovo središte. Duga čaršija, današnja Dušanova, bila je žila kucavica oko koje su se nizali dućani, džamije, imareti, karavanseraji pa čak i živa pokrivena čaršija. Među mnogobrojnim muslimanima srpskog jezika i ponekim pravim Turčinom živeli su i drugi narodi, poput askenaških Jevreja ili pak kolonije dubrovačkih trgovaca.

Nakon turske propasti pred Bečom nije trebalo ni punih pet godina da hrišćanske vojske prevale preko Ugarske i dođu do Beograda. Odmah nakon prvog pada u ruke Habzburga 1688-90, orjentalna varoš doživela je teško razaranje. Muhamedanci su pobegli a najgore su, kao i mnogo puta pre i nakon toga, prošli Jevreji koji su opljačkani i odvedeni u roblje. Tokom druge habzburške vlade (1717-39) bečki ćesari preobrazili su Beograd u varoš zapadnjačkog izgleda. Na mesto proteranih istočnjaka dunavskog kraja naseljeni su Nemci i drugi katolici carstva. Duga čaršija je postala Lange Gasse; njene džamije postale su samostani, a većina drugog je uništena da bi se načinilo mesto za nove kuće i dvor princa Aleksandra Virtenberškog, osionog guvernera Srbije. Neočekivani povratak Turaka značio je rušenje svega stranog. Od baroknih zdanja sačuvala nam se jedva jedna kuća, ona remenara Elijasa Flajšmana u Dušanovoj 10. Ipak najveća zaostavština ove kratke vlade bio je ortogonalni sistem ulica koji nisu mogla da potisnu čak ni dijametralno suprotna turska shvatanja i njihova primena u nardednih pola veka. Turski naziv za raskršće - dort yol (bukvalno "četiri puta"), u ovom slučaju najvažniju raskrsnicu u kraju, onu Dušanove i Dubrovačke/Kralja Petra, postao je sinonim za celu četvrt a uskoro i njegovo novo ime.

Nakon što je još dvaput izmenio vlasnike, Beograd je na početku XIX veka bio mala varoš u zloslutnoj senci tvrđave. 1806. srpski ustanici zauzimaju varoš a dve godine kasnije u jednoj kući na Dorćolu otvaraju Veliku školu, prvu višu školu Srbije i zametak budućeg univerziteta, koju je do svoje smrti vodio Dositej Obradović. Turci se po poslednji put u Beograd vraćaju 1813. Nasuprot savskoj varoši koja dobija evropsko lice, turski Dorćol polako ali sigurno tone u svom orjentalnom istrajavanju. Njegov kraj došao je 1862. nakon sukoba koji su počeli na Čukur-česmi a rešeni dogovornim iseljavanjem Turaka.

Ispražnjen, Doćol je doživeo još jedan preobražaj. Nacrt Emilijana Josimovića pretvorio je dorćolske sokake u široke ulice koje se seku pod pravim uglom. Na mestu kuća zaklonjenih visokim zidovima pojavile su se pravilne parcele na čijijm su uličnim linijama nicale prizemne i jednospratne kuće evropskih stilova. Među Srbima i Jevrejima naselili su se i Česi, Nemci, Mađari i drugi, većinom zanatlije ili stručnjaci koji su nedostajali mladoj srpskoj državi.

U Prvom svetskom ratu Dorćol se našao na prvoj ratnoj liniji. Razaran austro-ugarskim topovima, 1915. postao je i poprište ljutih uličnih okršaja. Između dva rata veliki graditeljski zamah i napredak preobrazio je ceo Beograd, pa tako i Gornji Dorćol gde su podignute mnoge lepe i moderne višespratnice. Sa druge strane, isti taj napredak tek je dokačio kraj ispod Dušanove koji je sada već znatno zaostajao.

Šestoaprilske bombe orošavile su Dorćol, pretvorivši mnoga lepa zdanja u ruševine. Srećom, saveznička bombardovanja su ga tek okrzla. Najveća od mnogih tragedija nacističke okupacije bio je gubitak ljudskih života. Odmah po dolasku, nacisti su žigosali Jevereje žutim zvezdama i gubitkom građanskih prava. Uskoro su poslati u logor na Starom sajmištu; do proleća 1942. godine skoro svi dorćolski Jevreji bili su ubijeni.

U posleratnom periodu Dorćol je u svoje nove, velike i funkcionalne (ali ne obavezno i lepe) zgrade primao brojne nove građane. Staro tkivo grada je velike zamahe uglavnom primilo dobro, barem do 1979-80. kada je u delu Donjeg Dorćola obrisana urbana matrica stvarana stolećima. Umesto starih kuća i njihovih raskršća posejane su slobodnostojeće zgrade za koje će teško ko reći da su popravile život ovde. Sa pozitivne strane, Dorćol je ponovo prešao prugu i dobio izlaz na obalu Dunava, čiji je najlepši izraz Sportski centar "Gale Muškatirović" otvoren 1974.